ذَلِكَ بِأَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا اتَّبَعُوا الْبَاطِلَ وَأَنَّ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ لِلنَّاسِ أَمْثَالَهُمْ ﴿۳﴾ فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ ﴿۴﴾ سَيَهْدِيهِمْ وَيُصْلِحُ بَالَهُمْ ﴿۵﴾

این به سبب آنست که به تحقیق کافران پیروی باطل را کرده اند و به تحقیق مومنان پیروی حق را کرده اند که از طرف پروردگار ایشان است چنین بیان میکند اللّه تعالٰی برای مردمان احوال ایشان را ﴿۳﴾
پس چون مقابل شوید با کافران (در میدان جنگ) پس بزنید گردن های ایشان را تا وقتیکه بسیار ریختاندید خون ایشان را پس محکم کنید بستن ایشان را پس یا احسان کنید احسان کردن را بعد (از بستن) یا از ایشان فدیه بگیرید تا آنکه بنهد جنگ سامان خود را این سخن است و اگر خواهد اللّه تعالٰی خود انتقام گیرد از ایشان و لیکن (برای شما حکم قتال داد) برای آنکه میخواهد که امتحان کند بعضی شما را بر بعضی و آنهای که کشته شدند در راه اللّه تعالٰی هرگز ضایع نمی کند عمل های ایشان را ﴿۴﴾
ضرور کامیاب کند ایشان را و نیکو کند حال ایشان را ﴿۵﴾

[۳] در این یک حال کافران و همچنین یک حال مومنان را ذکر کرده است (الْبَاطِلَ) مراد از این دلیل باطل است مانند اتباع هویٰ (خواهش) و اتباع پدران و الْحَقَّ، مراد از این دلیل حق است قرآن و حدیث این وحی از طرف اللّه تعالٰی است -
[۴] این تفریع به دونوع حالات پیش است یعنی ائ مومنان وقتیکه این حالات بلندتر شما است و در مقابله شما کافران است و احوال آنها از ذلت است از این سبب آنها را قتل کنید تا این اوصاف ذلیل از دنیا برداشته شوند (فَضَرْبَ الرِّقَابِ) اشاره است که مومن صرف دفع کننده نیست بلکه او رفع کنندهٔ است از این سبب لقیتم نگفته است همچنین ائ قصد کننده قتل بر آن عضو ضربه زنید که مقتول از سبب آن زود بمیرد و این اندام گردن است که به زدن آن رگ های گردن قطع میگردد (فَشُدُّوا الْوَثَاقَ) اشاره است اگر چه مومن رافع است (دور کنندهٔ کافران است) لیکن مقصد در رفع رعب انداختن بر مردم است تا باز در مقابل مومن نیاید از این سبب بعد از قتل بسیار امر قید کردن را داد (فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ) در این جمله حکمت فرضیت قتال را ذکر میکند که آن ابتداء کردن بربندگان است و این حکمت در تمام فرائض الٰهیه است -
[۶،۵] در این آیت سه حالات مومنان شهیدان را برای ترغیب قتال فی سبیل اللّه ذکر میکند - هدایت بعد از مرگ رساندن به جنت است (عَرَّفَهَا لَهُمْ) از تعریف است به معنی معرفی شدن است یعنی به هر جنتی منزل او نشان داده میشود او میشناسد - یا از عَرَف است به معنی خوشبو کردن و در این مفسرین توجیهات دیگر نیز نوشته اند -