فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنْتَ بِمَلُومٍ ﴿۵۴﴾ وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۵۵﴾ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ﴿۵۶﴾ مَا أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَمَا أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ ﴿۵۷﴾ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ ﴿۵۸﴾ فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوبًا مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا يَسْتَعْجِلُونِ ﴿۵۹﴾ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ يَوْمِهِمُ الَّذِي يُوعَدُونَ ﴿۶۰﴾

پس روی بگردان از ایشان پس نیستی تو ملامت کرده شده ﴿۵۴﴾
و قرآن را بیان کرده باش هرآئينه قرآن بیان کردن نفع میدهد مومنان را ﴿۵۵﴾
و نیافریدیم جنیات و انسانان را مگر که بپرستند مرا ﴿۵۶﴾
من نمیخواهم از ایشان هیچ رزقی (برای خود) و نمیخواهم که طعام دهند مرا ﴿۵۷﴾
هرآئینه اللّه تعالٰی خاص اوست روزی دهنده خاوند توانائي زور آور است ﴿۵۸﴾
پس هرآئينه آن کسانی را که ظلم کرده اند بهره از عذاب است مانند بهره عذاب یاران ایشان پس ایشان به شتاب طلب نکنند ﴿۵۹﴾
پس هلاکت است بر آنهای که کفر کردند از سبب آن روز ایشان که وعده داده میشوند ﴿۶۰﴾

[۵۵،۵۴] این تسلیت است و تشجیع است به نبی صل اللّه وعلیه وسلم -
[۵۶] ربط این با ذَكِّرْ است یعنی برای ایشان تذکیر حکمت آفریدن جن و انس را بده (إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) (سوال) وقتیکه عبادت اللّه تعالٰی به همراه توحید از خَلقِ جِن و انس مراد شود پس بسیاری جن و انس اهل توحید نیستند پس از مخالفت از اراده اللّه تعالٰی لازم شد پس ثابت شد مذهب معتزله و این خلاف از بسیار نصوص است؟ جواب: به چندین طریقه است طریقه اول این است که اقرار کردن است به بندگی اللّه تعالٰی اگر به رضا باشد یا به جبر باشد پس کفار و مشرکین در حالت کُرْه (جبر) اقرار بندگی اللّه تعالٰی را میکنند - طریقه دوم این است که مراد از آن امر کردن و مکلف کردن ایشان به توحید است و امر به ایشان شده است مانند که در آیت (۵) سوره بینة است -
[۵۷] در این اثبات الوهیت اللّه تعالٰی است که اللّه تعالٰی هیچ نوع محتاج نیست و دفع وهم است ، اول اینکه که وقتیکه مخلوق برای خود عبید (غلامان) میسازد برای اغراض خود میسازد پس اللّه تعالٰی فرمود که من برای هیچ غرض و فایده خود نیافریده ام (مِنْ رِزْقٍ) یعنی پیداکردن رزق و کسب ها برای نفس خود بندگان است در این اللّه تعالٰی هیچ فایده و غرض را برای خود مقصد نگردانیده است -
[۵۸] چون بعضی مولاگان از غلامان خود خدمت نمی گیرند پس روزی نیز نمی دهند اللّه تعالٰی این وهم را نیز دفع کرد به این قول که (إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ) - (الْمَتِينُ) در این اشاره است که در قوت اللّه تعالٰی هیچ نوع ضعف نمی آید -
[۶۰،۵۹] این تخویف دنیوی است یعنی وقتیکه ذکر شد حکمت آفریدن جن و انس و قوت اللّه تعالٰی ذکر شد پس این سبب برای سزا ظالمان است آنهای که مخالفت حکمت آفریدن را کرده اند (ذَنُوبِ) در اصل به آن بوقه (دلو) گفته میشود که از آب پر باشد همچنین به آن روز شر گفته میشود که بسیار دراز باشد اینجا مراد بهره بزرگ عذاب است (مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ) مراد آن اقوام مکذبین اند که در این سوره عذاب آنها ذکر شده است پس در این عذاب دنیوی مراد است -