قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ ۱۲۸۸ النجم
وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى ﴿۱﴾ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى ﴿۲﴾ وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى ﴿۳﴾ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى ﴿۴﴾
و قسم به ستاره چون پايان شود (از جای خود) ﴿۱﴾
نیست گمراه رفیق شما و نه از حد گذشته است ﴿۲﴾
و سخن نمیگوید از خواهش ﴿۳﴾
نیست این مگر وحی که وحی میشود ﴿۴﴾
ربط: آن با سوره پیش از چند وجوه است - وجه اول این است که در سوره پیش بسیار زجر بر منکرین بود حالا در این سوره زجر بر دلیل آنهاست که اتباع ظن و هویٰ است - وجه دوم این است در سوره پیش زجر بر انکار رسول بود حالا در این سوره اثبات صدق رسول است -
دعویٰ این سوره: اثبات صدق رسول است که این رسول رد بر شرکیات میکند با دلیل وحی و مشرکان دلیل میگیرند با گمان و خواهش - و رد است بر مشرکین بالملائکه و الجن و انس و بر ستاره ها و بر شرک فی العلم و بر عبادات و شفاعت شرکیه و دعوی توحید در (۶۲) ذکر است -
خلاصه سوره:
این تقسیم به دو باب است باب اول الی (۲۹) است در این شهادت است بر صدق رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم با ذکر نه احوال او به همراه نه حالات جبرئیل علیه السلام ، باز زجر بر مشرکین با نه طریقه است و رد است بر مشرکین بالملائکه جن و انس و رد است بر دلیل مشرکان -
[۱] (وَالنَّجْمِ) این قسم است برای ذکر کردن شهادت برای مابعد - در این بسیار اقوال است قول اول این است که النجم ثُریّا ستاره های است که آنها هفت ستاره است در یکجا جمع میباشند - قول دوم، مراد همه ستاره ها اند - در این هردو قول النَّجْمِ جنس مفرد است و مراد از آن جمع است - قول سوم آن ستاره های خاصیکه شیطان به او زده میشود قول چهارم نجم قرآن است از سببی که نجم به قسط (حصه) گفته میشود و قرآن به بسیار قسط ها نازل شده است و مشتمل بر بسیار حصه ها است (إِذَا هَوَى) به قول اول و دوم مراد از آن غائب شدن است - و به قول سوم مراد از آن زدن به پائين است به تعقیب شیطان و با قول چهارم مراد از آن نازل شدن قرآن است -
[۲] این جواب قسم است فرق میان ضلال و غوایت به بسیار وجوه است وجه اول این است که ضلال عام است به عقیده و اعمال هر دو شامل است و غوایت خاص است به عقیده فاسده - وجه دوم این است که ضلال آن است که از راه خطا شود و غوایت این است که از مقصد محروم شود -
[۳] این جواب دوم قسم است یعنی کلام این رسول از هر نوع خواهشات نفسانیه پاک است (يَنْطِقُ) هر آن سخن که از دهن بیرون می برآید و این شامل است به قرآن در وقت تلاوت کردن و شامل است به احادیث که این هر دو از اتباع هویٰ صادر نشده اند -
[۴] این جواب سوم قسم است و مراد از هُوَ همه آن کلام است که نبی صل اللّه وعلیه وسلم از دهن خود بیرون می آورد ، قرآن و احادیث، بلکه به افعال و احوال او نیز شامل است مانند که سراج المنیر نوشته است -