أَمْ يَقُولُونَ نَحْنُ جَمِيعٌ مُنْتَصِرٌ ﴿۴۴﴾ سَيُهْزَمُ الْجَمْعُ وَيُوَلُّونَ الدُّبُرَ ﴿۴۵﴾ بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَالسَّاعَةُ أَدْهَى وَأَمَرُّ ﴿۴۶﴾ إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلَالٍ وَسُعُرٍ ﴿۴۷﴾ يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ ﴿۴۸﴾ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ ﴿۴۹﴾ وَمَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ ﴿۵۰﴾

بلکه ایشان میگویند ما جماعتی بزرگی هستیم انتقام گیرنده ﴿۴۴﴾
زود است شکست داده خواهد شد این جماعت را و ایشان بگردانند پشت را ﴿۴۵﴾
بلکه قیامت وقت مقرر شده است ایشان را و قیامت بسیار هیبت ناک و تلخ است ﴿۴۶﴾
هرآئينه مجرمان در گمراهی و در آتش اند ﴿۴۷﴾
در روزیکه کشیده شوند در آتش بر رویهای شان و بچشید مزهٔ سقر را (سوختن) ﴿۴۸﴾
هرآئينه ما هر چیز را آفریدیم ما آنرا با تقدیر ﴿۴۹﴾
و نیست حال قیامت مگر یک صور است مانند پلک زدن چشم ﴿۵۰﴾

[۴۸،۴۷،۴۶] در این آیت ها تخویف اخروی است در آیت اول خاص برای مشرکان بدر و در دو آیت بعدی برای همه مجرمان و این تخویف به پنج طریقه نیز است - و فرق بین ادهیٰ و امرّ یک آن است که اثر اولی باطنی و روحانی است و اثر دوم ظاهری و بدنی است دوم اثر امر در خوراک و نوشیدن است و اثر ادهیٰ بر حواس دیگر است (ضَلَالٍ وَسُعُرٍ) ضلال در دنیا است و سُعُرٍ جمع سعیر در آخرت است یا سعر به معنی جنون است پس هر دو در دنیا است یا ضلال به معنی برگشتن از راه جنت در آخرت پس هر دو در آخرت است -
[۴۹] از این آیت الی (۵۳) پنج نمونه از تصرف و قدرت اللّه تعالٰی ذکر میگردد و این همه به دعوی سوره تعلق دارد که آن اثبات قیامت است و ربط این آیت باپیش این است که در ساعت (قیامت) شک این منکرین است پس زود چرا نمی آید حاصل جواب این است که اللّه تعالٰی برای وجود دنیا و فنا و برای آمدن قیامت تقدیر اوقات کرده است خلاف آن واقع نمی گردد (خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ) این اشاره به خلق است که مقید به تقدیر است پس معلوم شد که خلق غیر از تقدیر است - این آیت نص صریح بر مسئله تقدیر است ابن کثیر گفته است که تقدیر علم اللّه تعالٰی بر همه چیزها پیش از وجود آن و نوشتن آن است پیش از آفریدن و خطیب شربینی گفته است که قَدَرٍ، قضا و حکم محکم و تقسیم محدود و قوت کامل و تدبیر محکم در وقت معلوم و مکان معین است که در لوح محفوظ نوشته شده است پیش از واقع شدن آن - در تفسیر این آیت مفسرین عام از اقوال سلف صالحین ثابت کرده است که این آیت در رد منکرین تقدیر نازل شده است که آنها معتزله بودند و در این زمانه منکرین حدیث (پرویزیان) و مردم دهریان اند -
[۵۰] این نیز ذکر تصرف کلی اللّه تعالٰی است (وَمَا أَمْرُنَا) این عام است به هر یک کاری و به قیام قیامت نیز شامل است مانند که در سوره نحل (۷۷) گذشته است (إِلَّا وَاحِدَةٌ) یعنی امر برای شدن یک کار یک بار میدهیم بار بار برای تاکید حاجتی نیست آن کار پس از اراده تعالٰی چنان زود موجود می شود مانند پلک زدن چشم پس مراد از واحدة مرّة واحدة است یا مراد از آن کمه واحدة است که آن کلمه کن است در آیات های دیگر ذکر شده است - و در باره قیام قیامت مبالغه زیاده مقصد بود در سوره نحل اقرب نیز ذکر کرده است -