وَتَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ ﴿۸۲﴾ فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ﴿۸۳﴾ وَأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ ﴿۸۴﴾ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَلَكِنْ لَا تُبْصِرُونَ ﴿۸۵﴾ فَلَوْلَا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ ﴿۸۶﴾ تَرْجِعُونَهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۸۷﴾ فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ ﴿۸۸﴾ فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُ نَعِيمٍ ﴿۸۹﴾

و میگردانید حصه شما را این سخن که دروغ میپندارید ﴿۸۲﴾
پس چرا نیست چون برسد روح بگلو ﴿۸۳﴾
و شما در آنوقت میبینید ﴿۸۴﴾
و ما نزدیک تریم به او از شما ولیکن نمی بینید شما ﴿۸۵﴾
پس چرا نیست اگر نیستید شما ضعیف ﴿۸۶﴾
که دوباره برگردانید این روح را اگر هستید راستگویان ﴿۸۷﴾
پس اگر باشد آن صاحب روح از جمله مردمان بسیار نزدیک (مقربین) ﴿۸۸﴾
پس برای او راحت است و رزق شیرین است و جنت های نعمت ها است ﴿۸۹﴾

[۸۲] این نیز زجر است (رِزْقَكُمْ) چون تکذیب حق و قرآن خوراک نیست از این سبب در این آیت بسیار توجیهات مفسرین است - توجیه اول اینکه رزق به معنی شکر است زیرا که شکر سبب رزق است پس ذکر مسبب و مراد از آن سبب است - توجیه دوم اینکه رزق به معنی بهره است پس معنی اینکه شما حصه قرآن خود را این گردانیده اید که تکذیب میکنید -
[۸۵،۸۴،۸۳] بعد از زجر ذکر میکند به همراه تخویف زجر نوع دیگر را و این تخویف به مرگ است - (فَلَوْلَا) این لفظ برای تنبیه استعمال میگردد در اینجا معنی شرطی در آن نیست (الْحُلْقُومَ) حلق عام است به همه گلو گفته میشود و حلقوم خاص است به آنکه در آن روح میرود می آید (وَأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ) خطاب به حاضرین مرده است که اکثر خویشاوندان ایشان میباشند - تَنْظُرُونَ، به مرده یا به حالت نزع ببینید یا این به معنی انتظار مرگ است (وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ) مراد آن وجود ملائکة الموت است که در آن وقت حاضر میباشد (وَلَكِنْ لَا تُبْصِرُونَ) نظر اکثر در محسوسات و بصر در چیزهای غائب و در معقولات اکثر استعمال میگردد از این سبب اول نظر را با تنظرون ثابت کرد و باز بصر را با لاتبصرون نفی کرد - تا اینجا چهار حالات ذکر شد -
[۸۷،۸۶] (فَلَوْلَا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ) معنی آن جزاء داده شده ، حساب شده ، و مملوک و ضعیف ، حاصل معنی این است اگر شما به راستی ضعیف نیستید و به همراه شما حساب نمیشود پس این روح را دوباره به جسم برگردانید لیکن برگردانده نمی توانید پس معلوم شد که شما در تکذیب قرآن و در انکار توحید و قیامت دروغگو هستید -
[۸۹،۸۸] این تقسیم آن اشخاص به سه قسم است که بر ایشان نزع آمد و مردند مانند که در ابتداء سوره این گونه ذکر کرده بود لیکن فرق این است که آن حالات در آخرت در جنت یا در جهنم بود و اینجا حالات وقت نزع است (الْمُقَرَّبِينَ) مراد از این السابقون اند مومنان دارای ایمان کامل - (فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ) ابن کثیر گفته است که ملائک در وقت مرگ برای ایشان این بشارت را میدهد (رَوْحٌ) به معنی راحت و خوشحالی و رحمت و دیدن اللّه تعالٰی است و این همه معنی اراده شده میتواند (رَيْحَانٌ) رزق نیکو، گل ریحان، و لذت با سخنهای اللّه تعالٰی است به همه معانی شامل است -