مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ﴿۷﴾ لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِينَ الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَيَنْصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ ﴿۸﴾

آنچه باز گردانیده باشد اللّه تعالٰی به رسول خود از اهل قریه ها ، پس خاص اللّه تعالٰی را است و رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم را است و خویشاوندان او را است و یتیمان را و مسکینان را و مسافران را است تانباشد داد و گرفت در میان توانگران از شما و آنچه داده شما را رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم پس بگیرید آنرا و آنچه منع کند شما را از آن پس منع شوید و بترسید از اللّه تعالٰی به تحقیق اللّه تعالٰی سخت عذاب کننده است ﴿۷﴾
(این اموال) برای فقیران مهاجر است آنهای که بیرون کرده شدند از خانه های خود و اموال خود میجویند فضل اللّه تعالٰی را و رضامندی او را و مدد میکنند ایشان اللّه تعالٰی و رسول او را این کسان ایشانند راستان ﴿۸﴾

[۷] در این آیت مصارف مال فئ را ذکر میکند بعد از ذکر غیر مستحقین و رد بر طریقه جاهلیت است (مِنْ أَهْلِ الْقُرَى) قریه های بنی نضیر و فدک و بعضی قریه های بنی قریظه و خیبر وغیره (فَلِلَّهِ) مراد از آن تصرف و اختیار اللّه تعالٰی است و لام برای تصرف مستقله است (وَلِلرَّسُولِ) این لام برای اختیار و تقسیم است یعنی رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم خرج خود را و خرج اهل خود را از این مال میکرد و باقی را تقسیم میکرد (وَلِذِي الْقُرْبَى) این لام صرف به طور استحقاق با مصرف است و مراد از آن مومنان بنی هاشم و بنی مطلب است اگر چه اغنیاء باشند (كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ) در این جمله رد بر رسم جاهلیت درباره مال فئ است از سببی که در جاهلیت در مال فئ و مال غنیمت حصه چهارم کامل از رئیس ایشان میبود از این سبب برای او مباع یا ربیع القوم گفته میشد و در باقی حصه سوم نیز اختیار او بود اگر برای کسی میداد یا نمی داد و اکثر در میان ثروتمندان تقسیم میکرد (وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ) این لفظ عام است به همه اوامر قرآن و سنت و مال فئ در آن داخل است و مَااَمَرَکُم ، نگفته است تا شامل شود به هر آن قول و فعل و حال که از حدیث صحیح ثابت باشد پس هر عملی که نبی صل اللّه وعلیه وسلم برای همیشه ترک کرده باشد ما آنرا باید ترک کنیم این حال نیز در مااتاکم داخل است -
[۸] در این اصل مستحقین مال فئ را ذکر میکند که آنها به سه نوع اند و به علت استحقاق اشاره میکند و پنج صفات مهاجرین را ذکر میکند (وَيَنْصُرُونَ) یعنی بعد از هجرت دعوت و جهاد کردن را ترک نکرده اند بلکه آنرا جاری نگهمیدارند (أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ) معلوم شد که هجرت و نصرت دین اللّه تعالٰی دلیل صدق ایمان است -