قَدْ سَمِعَ اللَّهُ ۱۳۶۷ اَلصَّف
سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۱﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿۲﴾ كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿۳﴾
پاکی میگویند اللّه تعالٰی را آنچه در آسمانها است و آنچه در زمین است و خاص اللّه تعالٰی غالب باحکمت است ﴿۱﴾
ائ مؤمنان چرا میگوئید به زبان چنان سخنانی که نمی کنید ﴿۲﴾
سبب بزرگ خشم نزد اللّه تعالٰی است اینکه میگوید به زبان آنچه بر آن عمل نمی کند ﴿۳﴾
ربط: آن با ماقبل این است که در سوره گذشته زجر به مومنان بر کارهای غیر مناسب بود در این سوره زجر است به اقوال غیر مناسب وجه دیگر این است که در آن سوره منع بود از دوستی با مشرکان در این سوره ترقی است که با آنها جنگ و قتال کنید -
دعویٰ این سوره: زجر است به مخالفت عمل از قول (۳،۲) مانند که به همراه دعوی ایمان از جهاد و قتال روی گشتاندن و مسئله توحید نیز در اول ذکر است و ترغیب به جهاد در (۴) است -
خلاصه سوره:
مختصر خلاصه این است که در این سوره سه خطابات است با يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا در خطاب اول زجر است به ترک قتال فی سبیل اللّه و ترغیب به قتال است و در دوم بشارت اخرویه و دنیویه است و در سوم ترغیب است که به طریقه حوارئین جهاد کنید - و تفصیل این دلایل نقلیه است اول از موسیٰ علیه السلام و دوم از عیسیٰ علیه السلام و تخویف است به ذکر حال یهود که آنها قتال فی سبیل اللّه را ترک کرده بودند - باز ترغیب به اطاعت رسول آخرین است خصوصاً در قتال فی سبیل اللّه و تاکید ترغیب را به بشارت عیسیٰ علیه السلام ذکر کرده است در باره این رسول و زجر به تکذیب است و زجر به افتراء است و زجر به اطفاء نور اللّه است - باز ذکر میکند صدق رسول را که او برای قتال فی سبیل اللّه فرستاده شده است - باز بشارت دنیویه و اخرویه در باره جهاد است و در اخیر ترغیب است به نصرت و قتال فی سبیل اللّه در شان حوارئین -
[۱] در این ذکر توحید است با تعبیر تسبیح - و در این اشاره به دفع کردن اعتراض است که فائده قتال به شما راجع است اللّه تعالٰی به آن محتاج نیست از سببی که اللّه تعالٰی از هر عیب و احتیاج چنان پاک است که اهل آسمانها و اهل زمین بر پاکی آن گواهی میدهند -
[۲] این خطاب اول به مومنان است از سه خطابات و مقصد در آن ترغیب دادن است بر قتال فی سبیل اللّه و زجر بر مخالفت قول و عمل است و طریقه های مختلف آن است طریقه اول اینکه یک شخص در زمانه گذشته کدام کاری را نکرده باشد و او میگوید که فلانی کار را کرده ام به این دروغ گفته میشود - وطریقه دوم متعلق به زمانه مستقبل است یعنی اگر یک شخص بگوید که البته من فلانی کار را میکنم و باز نکند - و طریقه سوم این است که مراد این است که کدام فعل بیرون از قدرت انسان باشد و او میگوید که من فلانی کار را میکنم به این معنی زجر به قول است مانند طریقه اول -
[۳] در این تاکید به زجر است به پنج وجوه و در هردو آیات زجر شدید به آن علماء و خطیبان است که بر علم عمل نمی کنند و به مردمان دیگر وعظ میکنند -