خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ ﴿۳﴾ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿۴﴾ أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۵﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُ كَانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالُوا أَبَشَرٌ يَهْدُونَنَا فَكَفَرُوا وَتَوَلَّوْا وَاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿۶﴾ زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَنْ يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ﴿۷﴾ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿۸﴾

آفرید آسمانها و زمین را برای اشکار کردن حق و شکل داد شما را پس نیکو ساخت شکل های شما را و خاص بسوی اوست بازگشت ﴿۳﴾
عالم است بر آنچه در آسمانها است و زمین است و عالم است به آنچه پنهان میدارید و آنچه را اشکار میکنید و اللّه تعالٰی عالم است بر سخنان که در سینه مردمان است ﴿۴﴾
آیا نیامده است به شما خبر آنهای که کفر کرده بودند پیش از شما پس چشیدند سزای کار خود را و ایشان راست عذاب دردناک ﴿۵﴾
این به سبب آنست که به تحقیق می آمدند نزد ایشان رسولان ایشان با احکام اشکار پس ایشان میگفتند آیا یک بشر راه مینماید ما را پس انکار کردند ایشان و روی گردانیدند و اشکار کرد اللّه تعالٰی بی پرواهی خودرا و اللّه تعالٰی ذات بی نیاز ستوده است ﴿۶﴾
می پندارند کافران که ایشان هرگز دوباره آفریده نخواهند شد بگو بلی قسم است به پروردگار من ضرور دوباره آفریده میشوید باز ضرور خبر داده میشود شما را به اعمالی که کرده اید و این کار بر اللّه تعالٰی آسان است ﴿۷﴾
پس ایمان آرید به اللّه تعالٰی و رسول او و به آن نوری که نازل کردیم ما و اللّه تعالٰی به اعمال شما خبردار است ﴿۸﴾

[۳] این دلیل عقلی دیگر است مرکب از آفاقی و انفسی است (بِالْحَقِّ) به معنی حکمت یا به معنی یقین است یا به معنی لام است یعنی برای اظهار حق و او توحید اللّه تعالٰی است (فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ) حسن به اعتبار باطن و ظاهر هر دو میباشد و جمال صرف به اعتبار ظاهر میباشد پس در انسان اوصاف باطنیه معنویه و تناسب اعضاء و قد و قامت راست چنان است که در مخلوق دیگر نیست -
[۴] این دلیل دیگر بعد از صفات تصرف است صفت علم را ذکر میکند -
[۵] این تخویف دنیوی و اخروی است (نَبَأُ) نباء به خبر کلان و واقعه بزرگ گفته میشود -
[۶] این سبب عذاب را ذکر میکند که انکار است از رسولان به بهانه بشریت آنها (وَاسْتَغْنَى اللَّهُ) این به معنی اظهار استغناء است به هلاک کردن ایشان یا این جملیه حالیه است یعنی حال اینکه اللّه تعالٰی از قبل ذات غنی است به ایمان مخلوق او را هیچ حاجتی نیست -
[۷] در این زجر به انکار بعث بعدالموت است و این سبب عذاب است و داخل است در فَكَفَرُوا وَتَوَلَّوْا و این چهارم آیت قرآن است که اللّه تعالٰی در آن بر ربوبیت خود قسم می کند برای اثبات بعث -
[۸] چون در آیات پیش توحید و رسالت و بعث بعدالموت با اخبارات قرآن کریم ثابت شد حالا بر آن تفریع میکند با دعوت و ایجاب ایمان بر این همه - (فَآمِنُوا بِاللَّهِ ) یعنی ایمان بیاورید بر الوهیت اللّه تعالٰی (وَرَسُولِهِ) مراد از این جنس رسول است پس بر همه رسولان عموماً و بر رسالت رسول آخرین خصوصاً ایمان آوردن مراد است (وَالنُّورِ) مراد از این همه وحی و خصوصاً قرآن است از سببی که به ذریعه آن از تاریکی های گمراهی جهل نجات حاصل میشود -