قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءَنَا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ كَبِيرٍ ﴿۹﴾ وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿۱۰﴾ فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِيرِ ﴿۱۱﴾ إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿۱۲﴾

ایشان گویند بلی چرا نه به تحقیق آمده بود بما ترساننده پس ما تکذیب کردیم و گفتیم نازل نکرده اللّه تعالٰی هیچ چیزی نیستید شما مگر در گمراهی بزرگ ﴿۹﴾
و ایشان گویند اگر ما می شینیدیم یا از عقل کار میگرفتیم نمی بودیم ما از اهل آتش ﴿۱۰﴾
پس اقرار کردند ایشان بر گناهای خود پس هلاکت است اهل آتش را ﴿۱۱﴾
به تحقیق آنهای که میترسند از پروردگار خود بدون دیدن ایشان را است آمرزش و ثواب بزرگ ﴿۱۲﴾

[۹] (وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ) این مبالغه بسیار در تکذیب است مانند که در سوره انعام (۹۱) و سوره یٰس (۱۵) گذشته است و این را از سبب ضد و عناد میگویند (إِنْ أَنْتُمْ) این نیز قول کافران است در باره زیادت تکذیب یا این قول ملائک برای اهل جهنم است -
[۱۰] (لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ) برای حاصل کردن علم حق دو طریقه است یکی شنیدن قرآن و سنت و دیگری با عقل و فکر اجتهاد صحیح کردن و این هر دو را کافران ترک کرده بودند (سوال) بعضی علماء از این تقلید و اجتهاد را ثابت کرده اند یعنی از نسمع تقلید مراد میگیرند؟ (جواب) این قول باطل است از سببی که مراد از نسمع شنیدن آیات ها و نصوص از نذیر است زیرا که در آیت پیش ذکر نذیر و ماانزل گذشته است - و شنیدن نصوص و اطاعت کردن ان اتباع است بر این اطلاق کردن تقلید غفلت کردن از معنی تقلید است و از این سبب شربینی گفته است نَسْمَعُ کَلَامَ الرُّسُل - قرطبی گفته است نَسْمَعُ مِنَ النُّذُرِ یعنی الرسل - ابن کثیر گفته است نَسْمَعُ مَا اَنْزَلَ اللّه مِنَ الْحَقِّ - و هر قول که مخالف تفسیر سلف صالحین باشد او تفسیر نمی باشد بلکه تحریف میباشد -
[۱۱] این حاصل پیش است و تصریح است که در چنین وقت اقرار کردن و پشیمانی کردن هیچ نفع نمی دهد (بِذَنْبِهِمْ) مراد از مفرد جنس است یعنی گناهای بسیار مراد است (فَسُحْقًا) سحق در اصل سوختاندن چیزی است تا آنکه ختم کرده شود و استعمال میشود به معنی دور شدن از رحمت اللّه تعالٰی و به معنی لعنت ، و به معنی هلاکت نیز استعمال میگردد -
[۱۲] این بشارت بعد از تخویف است (يَخْشَوْنَ) خشیت خوف است با تعظیم از مخشیٰ (از آنکه میترسد) (بِالْغَيْبِ) ایشان غایب اند یعنی پروردگار را ندیده اند یا عذاب پروردگار از ایشان غائب است یا در حالی اند که از مردم غائب اند یعنی جدا اند ، این همه معانی مراد شده میتواند -