تَبَارَكَ الَّذِي ۱۴۰۸ اَلْقَلَم
ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ ﴿۱﴾ مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ ﴿۲﴾ وَإِنَّ لَكَ لَأَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ ﴿۳﴾
ن قسم است به قلم و به آنچه مینویسند ایشان ﴿۱﴾
نیستی تو به نعمت پروردگار خود دیوانه ﴿۲﴾
و هرآئینه تراست ثواب بی انتها ﴿۳﴾
ربط: این با سوره ملک از چندین وجوه است ، وجه اول این است که در آن سوره اثبات توحید بود در این سوره اثبات رسالت است - وجه دوم این است که در آن سوره اثبات توحید با دلایل بود در این سوره تشجیع و ترغیب به دعوت دادن برای توحید است -
دعویٰ این سوره: ترغیب دادن بر دعوت و ترساندن از مداهنت و دعوی توحید ذکر است در (۲۹) و رد شرک فی العلم در (۷) و در این دو اسماء حسنی ذکر شده است -
خلاصه سوره:
در این سوره دو باب است باب اول الی (۳۴) است در این ذکر شهادت به صدق رسول است و برای صدق و تسلیت دادن پنج جمله (تعبیرات) را ذکر کرده است الی (۷) باز تحذیر از مداهنت داده است و ده صفات قبیحه مخالفین را ذکر کرده است تا (۱۵) باز واقعه اهل باغ را ذکر کرده است به طریقه تخویف دنیوی به نزول عذاب به سبب شرک فی البرکات و توبه آنها را ذکر کرده است الی (۳۳) - باب دوم الی اخیر است در آن بشارت مختصر ذکر است در (۳۴) باز زجر به منکرین است که نزد ایشان هیچ دلیل نیست (دلیل عقلی ، نقلی از کتاب وعده اللّه تعالٰی به جواز شرک - تقلید پدران و از آنها دلیل آوردن) الی (۴۱) باز تخویف اخروی در (۴۳،۴۲) است باز تسلیت است به نبی صل اللّه وعلیه وسلم و تشجیع آن بر تخویف منکرین که هیج عذر ایشان نیست در انکار کردن و تلقین صبر و تضرع کردن به اللّه تعالٰی برای حصول اجتباء به ذکر یونس علیه السلام تا (۵۰) و در اخیر زجر به منکرین با صدق رسول صل اللّه وعلیه وسلم -
[۱] ن از مقطعات است مقصد در آن تحدی است برای اشکار کردن اعجاز قرآن کریم - یا این نام این سوره است (وَالْقَلَمِ) حاصل قسم بر قلم این است که این هر نوع کاتبان اهل حق علوی و سفلی یا اهل باطل که با انصاف و عدل در باره نبی صل اللّه وعلیه وسلم می نویسند پس ضرور می نویسند که این نبی صادق و صاحب عقل کامل است یعنی این همه دلایل صدق اوست -
[۲] این جواب اول قسم است و این رد بر قول کافران است که او مجنون است و بر او جنات است و تسلیت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم است (بِنِعْمَةِ رَبِّكَ) این متعلق به مجنون است و مراد از نعمت وحی و قرآن است یعنی به بیان کردن قرآن بر این رسول جنون نیامده و قرآن برای جنون سبب شده نمی تواند -
[۳] این تسلیت دوم است حاصل اینکه به سبب قرآن جنون نمی آید لیکن مصیبت در دعوت الی القرآن بسیار است ولی مطمئین باش که این برای تو سبب اجر بی انتها است (سوال) چنین در سوره انشقاق (۲۵) و سوره تین (۶) برای این امت نیز آمده است پس حصر آن بر نبی نیست چه سبب که لک را در اینجا مقدم ذکر کرد؟ (جواب) مراد این است که در اینجا مراد اجر دعوت و تبلیغ است و در آن دو سوره ها مراد اجر جنت است -