فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ يَتَلَاوَمُونَ ﴿۳۰﴾ قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا طَاغِينَ ﴿۳۱﴾ عَسَى رَبُّنَا أَنْ يُبْدِلَنَا خَيْرًا مِنْهَا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ ﴿۳۲﴾ كَذَلِكَ الْعَذَابُ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۳۳﴾ إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعِيمِ ﴿۳۴﴾ أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ ﴿۳۵﴾

پس روبرو شدن بعضی ایشان بر بعضی ملامت میکردند یکدیگر را ﴿۳۰﴾
گفتند هائی هلاکت است ما را هرآئينه ما هستیم از حد گذرندگان ﴿۳۱﴾
امید است پروردگار ما عوض دهد ما را بهتر از آن به تحقیق ما بسوی پروردگار خود رغبت کنندگانیم ﴿۳۲﴾
این چنین است عذاب و هرآئينه عذاب آخرت بسیار بزرگ است اگر ایشان میدانستند ﴿۳۳﴾
به تحقیق متقیان را نزد پروردگار ایشان جنت های نعمت است ﴿۳۴﴾
آیا میگردانیم مسلمانان را مانند مجرمان ﴿۳۵﴾

[۳۰] (يَتَلَاوَمُونَ) یک شخص به شخص دیگری میگفت که تو این مشوره را داده بودی که مسکینان را منع میکنیم دیگری میگفت تو امر کرده بودی به بخل کردن دیگری میگفت تو گفته بودی که به همراه اللّه تعالٰی به نام دیگر اولیاء بزرگان نذر دادن سبب برکت است یکی دیگر را ملامت میکردند -
[۳۲،۳۱] فرق میان ظلم و طغیان در اینجا این است که به شرک کردن ظلم گفت از سببی که اللّه تعالٰی فرموده است (إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ) وبه منع کردن مسکینان طغیان گفت از سببی که در این از حد تجاوز کردن و ناشکری نعمت اللّه تعالٰی است - فرق بین تبدیل و ابدال این است تبدیل تغیر حال و صفت یک چیز است به همراه بقا اصل و ابدال دور کردن یک چیز است و آوردن چیز دیگر است بعوض آن (إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ) از حسن بصری رحمه اللّه روایت است که من نمیدانم که این کلمه آنها ایمان آوردن و توبه کردن است و یا نه به طریقه مشرکان صرف در سختی رجوع کردن به اللّه تعالٰی است همچنین از قتاده نیز در باره آنها توقف ثابت است - بسیار اهل علم دیگر گفته اند که ایشان توبه کردند و ایمان آوردند و اللّه تعالٰی برای ایشان دیگر باغها داد -
[۳۳] این متعلق به انابلوناهم است یعنی عذاب اهل مکه صرف در دنیا نیست بلکه اگر توبه نکنند در آخرت نیز عذاب است - یا عام است مانند که اصحاب الجنة (اهل باغ) را عذاب دنیا داده شد به سبب شرک و منع از صدقه به نام اللّه تعالٰی و بخل کردن به مسکینان پس هر که این عمل را میکند برای ایشان در دنیا نیز عذاب است و در آخرت نیز است به شرطیکه توبه نکند - قاسمی در اخیر این قصه ذکر کرده است که با این رد بر آنهای نیز است که از اداکردن زکوة خودرا به هیله نجات میدهند مانند که بعضی علماء حیله ها برای اسقاط زکوة یا اسقاط شفعه نوشته است و نسبت جواز آنرا به علمای احناف کرده است -
[۳۴] از این آیت باب دوم است که خلاصه آن در ابتدا ذکر شده است بعد از ذکر تخویف بشارت ذکر میکند و فرق فریقین را ذکر میکند -
[۳۵] در این رد بر آنهای است که بین عاقبت اهل ایمان و اهل کفر فرق نمیکنند - (كَالْمُجْرِمِينَ) مجرم اوست که اشکار گناهای خود را میکند و توبه نمی کند -