وَأَنَّا لَا نَدْرِي أَشَرٌّ أُرِيدَ بِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَمْ أَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَدًا ﴿۱۰﴾ وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا ﴿۱۱﴾ وَأَنَّا ظَنَنَّا أَنْ لَنْ نُعْجِزَ اللَّهَ فِي الْأَرْضِ وَلَنْ نُعْجِزَهُ هَرَبًا ﴿۱۲﴾

و هرآئینه ما نمیدانستیم که آیا اراده بدی کرده شده برای آنهای که در زمین اند یا اراده کرده است پروردگار آنها آوردن حق را ﴿۱۰﴾
و به تحقیق بعضی از ما نیکوکاران اند و بعضی از ما سوای آن اند و بودیم ما گروهای بر راهای مختلف ﴿۱۱﴾
و یقین آمد ما را که هرگز عاجز نتوانیم کرد اللّه تعالٰی را در زمین و عاجز نتوانیم کرد او را به گریختن ﴿۱۲﴾

[۱۰] مراد از شر عذاب است و مراد از رشداً فرستادن رسول است که به منع کردن جنات از آسمان یکی از این دو سخن بود یا مراد از شر کفر کردن مردم است ومراد از رشد ایمان آوردن است یعنی در فرستادن رسول یا کفر کردن منکرین است یا ایمان آوردن مومنان است - و (لَا نَدْرِي) دلیل است که جنات به غیب نمی فهمند -
[۱۱] این نیز بیان حال جنات پبش از شنیدن قرآن است یعنی ایشان همه کافران نبودند بلکه مانند انسانها در ایشان گروهای بسیار بودند کسانی مسلمانان کسانی یهود کسانی نصارا کسانی مجوسیان ، و از حسن بصری نقل است که در آنها قدریه ، مرجثه ، خوارج ، روافض ، شیعه ها ، سنی ها وغیره همه است - (وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ) مراد از صالحون مومنان و مراد از دُونَ کافران و مشرکان اند یا مراد از صَّالِحُونَ، مومنان و مراد از دُونَ فاسقان اند -
[۱۲] این حال ایشان بعد از استماع قرآن است یا ذکر حال مومنان آنها است پیش از شنیدن قرآن از سببی که بعضی از ایشان بر تورات ایمان آورده بودند مانند که در سوره احقاف (۳۰) گذشته است (ظَنَنَّا) لفظ ظن مشترک است گاهی به معنی شک میباشد و گاهی به معنی گمان میباشد و اگر به معنی علم و یقین باشد اینجا معنی آخری مراد است یعنی با دلایل و فکر کردن یا از سبب ایمان به آیات تورات یا به شنیدن قرآن برای ما یقین حاصل شده است که ما عاجز هستیم و صرف اللّه تعالٰی قادر است مراد از (هَرَبًا) فرار کردن بسوی آسمان است و با فی الارض مقابله آن صحیح میشود یا مراد از فی الارض در جای سکونت کردن است و مراد از هرب در زمین دویدن است پس مقابله صحیح است یعنی در هیچ حالت از قدرت اللّه تعالٰی بیرون شده نمی تواند -