قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۲﴾ نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا ﴿۳﴾ أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا ﴿۴﴾ إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا ﴿۵﴾ إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا ﴿۶﴾

ایستاده باش در شب مگر اندکی ﴿۲﴾
نیمی از آن یا کم کن از آن کمی ﴿۳﴾
یا زیاده کن برآن و واضح بخوان قرآن را به واضح خواندن ﴿۴﴾
هرآئینه ما می فرستیم بر تو سخن سنگین ﴿۵﴾
هرآئینه برخاستن شب این محکم برابر کننده دل است و خوب راست کننده گفتار است ﴿۶﴾

[۲] مراد از قیام اللیل در عرف شرع نماز تهجد است - ایستادن یا بیداری بی فایده مراد نیست - در فرض شدن آن بر نبی صل اللّه وعلیه وسلم اختلاف است لیکن قرطبی پسندیده است که در وقت اول فرض بود از سببی که در ابتداء دعوت به محنت زیاد ضرورت میباشد و بعد از مدتی تخفیف آمد یعنی فرضیت آن معاف شد و سنت بودن آن باقی ماند چنانچه در آیت اخیر سوره میباشد (إِلَّا قَلِيلًا) معنی این است که تمام شب قیام کن مگر چیزی از آن کم کن یا اینکه هر شب قیام کن مگر گاهگاهی ترک کن از سبب عذر و استثناء برای شفت است از سببی که برای جسد حق استراحت است -
[۴،۳] در این اختیار دادن است در سه چیز نصف شب یا کمی از نصف یعنی ثلث و بیشتر از نیم یعنی ثلثان به قرینه آیت آخری که در آن عمل نبی صل اللّه علیه وسلم و صحابه کرام را ذکر کرده است (أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ) (وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ) در این ذکر مقصد قیام اللیل است که آن ترتیل قرآن است ترتیل عبارت از چند اوصاف است که یکی اینکه هر حرف را از مخرج آن ادا کند - دوم اینکه هر حرف را به صفت خود ادا کند - سوم اینکه آهسته آهسته ادا کند به عجله نباشد - چهارم تدبر معنی آن باشد - پنجم اینکه بجای مد مد باشد و در جای قصر قصر باشد - ششم اینکه در جای وقف وقف باشد و از این استدلال کرده شده به وجوب علم تجوید وبا قرائت همچنان این دلیل است که قرائت کم با تدبر و ترتیل افضل است از فرائت زیاد به عجله از سببی که مقصد از قرآن اگاهی و تفکر کردن در معانی است -
[۵] این علت قُم (برای وجوب قیام) است - یعنی برای برداشتن چیز سنگین قیام درکار است به نشستن و ناراستی کار پیش نمی رود (ثَقِيلًا) ثقل به بسیار وجوه است اول در نزول که در سردی سخت به رسول اللّه صل اللّه وعلیه وسلم عرق می آمد دوم در عمل کردن سوم دعوت دادن از سببی که در دعوت قرآن قربانی جانی و مالی و وقت ضروری است - چهارم سنگینی به اعتبار اکرام و عزت - پنجم سنگینی اجر و ثواب در میزان است ششم سنگین است بر منافقان و مشرکان هفتم سنگینی به اعتبار کثرت علوم و احکام است یک عقل برای ادراک آن کافی شده نمی تواند شربینی گفته است که لفظ ثقیل به این همه معانی شامل است -
[۶] این علت برای اَلَّیل است یعنی تخصیص قیام در شب از سببی است که فکر خوب برابر میباشد - سیوطی از جاحظ نقل کرده است که کشیدن معانی از قرآن در هنگام شب خوب اثرناک و کامل موافق با حق میباشند به نسبت آن که در روز کشیده میشود -