إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ كَانَ مِيقَاتًا ﴿۱۷﴾ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا ﴿۱۸﴾ وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا ﴿۱۹﴾ وَسُيِّرَتِ الْجِبَالُ فَكَانَتْ سَرَابًا ﴿۲۰﴾ إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا ﴿۲۱﴾ لِلطَّاغِينَ مَآبًا ﴿۲۲﴾ لَابِثِينَ فِيهَا أَحْقَابًا ﴿۲۳﴾ لَا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَلَا شَرَابًا ﴿۲۴﴾ إِلَّا حَمِيمًا وَغَسَّاقًا ﴿۲۵﴾ جَزَاءً وِفَاقًا ﴿۲۶﴾

بیشک روز فیصله وقتی است مقرر ﴿۱۷﴾
روزی که دمیده شود در صور پس می آئيد شما فوج فوج ﴿۱۸﴾
و گشوده شود آسمان پس شود دروازه ﴿۱۹﴾
و روان کرده شوند کوها پس گردند سراب ﴿۲۰﴾
بیشک جهنم است جای مراقبت (کمین گاه) ﴿۲۱﴾
برای سرکشان است جائی رفتن ﴿۲۲﴾
باشند در آن برای مدت بسیار ﴿۲۳﴾
نه نوشند ایشان در آن سردی را و نه چیزی از نوشیدنی را ﴿۲۴﴾
مگر آب جوشان و خون زرد آب ﴿۲۵﴾
پاداش کامل است ﴿۲۶﴾

[۲۰،۱۹،۱۸،۱۷] این تخویف اخروی به ذکر هیبت های روز قیامت است و به ذکر احوال جهنم (فِي الصُّورِ) مراد از این نفخه دوم است (سَرَابًا) این نیز با تشبیه است یعنی کاالسَّراب مانند که سراب به چشم دیده میشود لیکن در حقیقت هیچ چیزی نمی باشد چنین کوها خواهد شد -
[۲۳،۲۲،۲۱] این تخویف اخروی به ذکر ده احوال جهنم است (مِرْصَادًا) مطلب این است که بر جهنم ملائک مامور انتظار میکنند برای کافران در جهنم یا بالای جهنم بر صراط یا معنی اینکه جهنم برای عذاب آماده شده است (أَحْقَابًا) جمع حقب است به یک حصه زمانه گفته میشود و لفظ ایام یا شهور یا سنة نگفته است از سببی که در این لفظ بسیار هیبت است بلکه سبب این است که انتها احقاب معلوم نیست و انتها یوم و شهر و سنة معلوم است - و در مقدار این اقوال مختلف است یکی اینکه حقب هشتاد سال است قول دوم چهل سال سوم هفتاد سال و چهارم هزار ماه پنجم هفتاد هزار سال ششم سی هزار سال صحیح این است که مقدار آن معلوم نیست و جمع (احقاب) انتها آن نیز معلوم نیست پس معلوم شد که این کنایه از همیشه بودن است -
فائده: بعضی اهل علم از این ثابت کرده اند که جهنم فنا میشود لیکن این قول آنها یک لغزش است ، زیرا اول در مدت حقب اختلاف است به سند صحیح یک حدیث مرفوع بر این ثابت نیست دوم اینکه اقوال متعارض در آن موجود است به یک طرف ترجیح بغیر از مرجح داده نمیشود - سوم اینکه برای جمع (احقاب) نیز انتها معلوم نیست - چهارم اینکه این قول خلاف نصوص صریح است مانند فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا، و خالدین فیها ابدا ، خلود مکین دلالت میکند به خلود مکان -
[۲۶،۲۵،۲۴] (بَرْدًا) دراین بسیار اقول است خواب ، آب سرد ، هوا سرد ، راحت دل (وِفَاقًا) یک موافقت این است که شرک بسیار گناه بزرگ است و این عذاب نیز بسیار بزرگ است دوم عملهای او نیز گنده بود پس عذاب آن نیز گنده است و این مشرکان نیز گنده اند -