عَمَّ ۱۴۸۶ اَلنَّازِعَات
فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ ﴿۱۳﴾ فَإِذَا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ ﴿۱۴﴾ هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى ﴿۱۵﴾ إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى ﴿۱۶﴾ اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى ﴿۱۷﴾ فَقُلْ هَلْ لَكَ إِلَى أَنْ تَزَكَّى ﴿۱۸﴾ وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ فَتَخْشَى ﴿۱۹﴾ فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى ﴿۲۰﴾ فَكَذَّبَ وَعَصَى ﴿۲۱﴾ ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى ﴿۲۲﴾ فَحَشَرَ فَنَادَى ﴿۲۳﴾ فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى ﴿۲۴﴾
پس به تحقیق آن یک آواز شدید است ﴿۱۳﴾
پس ایشان آنوقت بر میدان باشند ﴿۱۴﴾
به تحقیق آمده ترا خبر موسیٰ علیه السلام ﴿۱۵﴾
وقتیکه آواز داد او را رب او در میدان پاک که طویٰ است ﴿۱۶﴾
برو بسوی فرعون هرآئينه او سرکشی کرده ﴿۱۷﴾
پس بگو آیا میخواهی تو که پاک شوی ﴿۱۸﴾
و راه نمایم ترا بسوی رب تو پس بترسی ﴿۱۹﴾
پس نشان داد او را نشانی بزرگ ﴿۲۰﴾
پس تکذیب کرد و نافرمانی کرد ﴿۲۱﴾
باز پشت گردانید و کوشش میکرد ﴿۲۲﴾
پس جمع کرد (ساحران را) پس آواز داد ﴿۲۳﴾
گفت منم پروردگار بلندتر شما ﴿۲۴﴾
[۱۴،۱۳] (زَجْرَةٌ) آواز با شدت مراد از آن نفخه دوم است و در این تعبیر اشاره است که با این آواز همه مخلوقات ایستاد میشوند و به عقب رفته نمیتوانند و به محشر جمع میشوند - (بِالسَّاهِرَةِ) روی زمین که میدان صاف خواهد بود یا از شکم زمین بیرون به میدان خواهند برآمد که نه کوها و تپه ها مییاشد و نه گودال ها میباشد -
[۱۶،۱۵] در ذکر کردن این واقعه تخویف دنیوی برای منکرین موخرین است با اهلاک فرعون به همراه آل آن اگرچه بسیار صاحب طاقت بود یعنی این منکرین از عذاب اللّه تعالٰی نجات یافته نمی توانند چنانچه فرعون نجات یافته نتوانست -
[۱۹،۱۸،۱۷] این تفصیل نداء است (فِرْعَوْنَ) مراد با آن قوم اوست لیکن تخصیص آنها را از سببی نکرد که او مقتدا بود و او مردمان را از هر دین منع کرده بود بجز از دین خود و این طغیان اوست که در (إِنَّهُ طَغَى) ذکر است یعنی تجاوز کردن از حد با کفر و شرک و با ظلم کردن بر مردم و با منع کردن از دین حق (فَقُلْ هَلْ لَكَ) این طریقه دعوت به لهجه نرم است - لفظ هَل برای ترغیب است و طلب به انابت حق است (إِلَى أَنْ تَزَكَّى) تزکیه به پاک بودن باطنی گفته میشود و او به توحید حاصل میگردد اشاره است که شرک و کفر پلیدی است از آن پاکی با ایمان و توحید حاصل میگردد و این تزکیه مستلزم نجات یافتن از عذاب است (وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ) اشاره است که فرعون به شرک فی الربوبیت مبتلا بود برای او پیش کردن دلایل ربوبیت ضروری بود -
[۲۰] از این آیت ده حالات فرعون را ذکر میکند (طریقه انکار و عذاب آنها ) (الْآيَةَ الْكُبْرَى) این اسم جنس است مراد از این تمام آن نه معجزات است که موسیٰ علیه السلام آورده بود و بعضی مفسرین این را به معجزه عصا خاص کرده است که در ظاهر او یک معجزه بود و در اصل به بسیار معجزات شامل بود (انقلاب جنس ، حیات در جماد و زیاده شدن اجزاء ، بلع کردن بسیار چیزها ، حاصل کردن قوت بزرگ و غلبه) پس معلوم شد که این معجزه کلان بود پس دلیل است به نبوت نبی موسیٰ علیه السلام و دلیل بر قدرت عظیم اللّه تعالٰی است (ثُمَّ أَدْبَرَ) بعد از گمراهی خود کوشش کردن گمراهی مردمان را میکند یعنی ضال و مضل بود (أَدْبَرَ) به حق پشت گردانید یا به موسیٰ علیه السلام پشت گردانید یعنی با او سخن گفتن را ترک کرد و اراده مقابله را کرد یا پشت گردانید از سبب ترس ثعبان - (يَسْعَى) به دو توجیهات اولی (در ادبر) معنی این است که کوشش را برای مقابله کردن آغاز کرد وبرای جمع کردن ساحران و بنابر توجیه سوم می دوید برای نجات یافتن از اژدها -
[۲۴] ابن کثیر گفته است که این کلمه فرعون از آن کلمه که در سوره قصص ذکر است بعد از چهل سال است مطلب آن کلمه بود که فرعون شرک فی لالوهیت میکرد و مطلب این کلمه است که او مشرک فی الربوبیت بود و از (رَبُّكُمُ الْأَعْلَى) مراد این بود که دنیا صرف مصر است و تمام تصرفات و انتظامات آن در اختیار من است - بالاتر از من تدبیر کنندهٔ دیگری نیست یعنی از تصرف و تدبیر کردن اللّه تعالٰی انکار کرد و بعضی مفسرین گفته اند که مراد او بود که الٰهه های دیگر نیز ارباب اند برای آوردن هرحاجت یا ذمه دار دور کردن مصیبت خاص اند و من (فرعون) ذمه دار بر آوردن تمام حاجات هستم از دیگران اعلیٰ شدم -