عَمَّ ۱۵۰۱ اَلْاِنْفِطَار
إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ ﴿۱﴾ وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انْتَثَرَتْ ﴿۲﴾ وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ ﴿۳﴾ وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ﴿۴﴾
وقتیکه آسمان بترکد ﴿۱﴾
و وقتیکه ستارگان فرو ریزند ﴿۲﴾
و وقتیکه دریاها جاری کرده شوند ﴿۳﴾
و وقتیکه اهل قبور برخاسته شوند ﴿۴﴾
ربط: این سوره به سوره پیش از چندین وجوه است وجه اول این است که در آن سوره زجر بود به این تذهبون و در این سوره زجر است به ماغرک اه ، وجه دوم اینکه در آن سوره دوازده احوال ذکر بود در این سوره اختصار آنرا به چهار حالات میکند -
دعویٰ این سوره: اثبات قیامت است به ملاقات انسان با آن کارهای که کرده است و آنچه باقی گذاشته است با زجر دادن به ارتکاب گناهان به سبب اغترار بر احسانات رب العالمین و با نسیان یوم الدین - و در این سوره سه اسماء حسنیٰ و پنج صفات فعلیه اللّه تعالٰی ذکر است -
خلاصه سوره:
اول چهار احوال قیامت را ذکر میکند باز دعویٰ سوره الی (۵) است باز زجر اول است به اغترار انسان بر پرودگار خود که پنج صفت او را ذکر کرده است الی (۸) باز زجر دوم به تکذیب است ، باوجود کراماً کاتبین و چهار صفات آنهارا ذکر کرده است الی (۱۶) - باز بشارت و تخویف اخروی است به ذکر سه حالات منکرین و به سه حالات یوم الدین و حال آخری آنها رد بر شرک فی التصرف است در آخرت هم -
[۲،۱] این حال اول و دوم است (إِذَا السَّمَاءُ) تمام انسانها مراد است (انْفَطَرَتْ) فَطَر به ترکیدن تازه گفته میشود که برای بار اول می ترکد که پیش از این در آن فطور نبود - مانند که دندان اول یک بچه بیرون شود عرب میگویند فطر ناب البعیر (انْتَثَرَتْ) بدون ترتیب فروریختن ستاره ها که آسمان از آنها خالی میشود -
[۳] این حال سوم است و زیادت بر ماقبل است - در آن سُجِّرت (پرکرده شود) ذکر بود و اینجا تفجیر است یعنی در روی زمین روان کرده میشود و با یکدیگر مخلوط نیز میشوند -
[۴] در این حال چهارم است آنها سه حالات زمان فنا بود و این حال بعث بعدالموت است و در این نیز زیادت از ماقبل است آنجا صرف موءَده ذکر بود و دراینجا بعث همه اهل قبور را ذکر کرده است (بُعْثِرَتْ) که برکنده شود و زیروزبر شود و مرده از آن زنده بیرون کرده شود -