عَمَّ ۱۵۰۸ اَلْاِنْشِقَاق
إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ ﴿۱﴾ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ﴿۲﴾ وَإِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ ﴿۳﴾ وَأَلْقَتْ مَا فِيهَا وَتَخَلَّتْ ﴿۴﴾ وَأَذِنَتْ لِرَبِّهَا وَحُقَّتْ ﴿۵﴾ يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ ﴿۶﴾ فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ ﴿۷﴾
وقتیکه آسمان پاره شود ﴿۱﴾
و گوش نهاده به حکم رب خود و سزاوار آن است که گوش نهد ﴿۲﴾
و وقتیکه زمین کشیده شود ﴿۳﴾
و بیندازد آنچه در آن است و خالی گردد ﴿۴﴾
و گوش نهاده به حکم رب خود و سزاوار آن است که گوش نهد ﴿۵﴾
ائ انسان هرآئينه تو مشقت کنندهٰ (در رسیدن) به رب خود مشقت کردن پس روبرو شوندهٔ او را ﴿۶﴾
پس کسی را که داده شد نامه اعمال او به دست راست او ﴿۷﴾
ربط: این سوره با سوره پیش از چندین وجوه است وجه اول این است که در سوره پیش زجر بود بر تطفیف و تکذیب در این سوره ترغیب میدهد به طرف محنت نیکو - وجه دوم این است که در آن ذکر حال نامه اعمال بعد از مرگ بود حالا در این سوره حال آنها را ذکر میکند در روز قیامت -
دعویٰ این سوره: ترغیب به کدح صالح است برای حساب یسیر و گرفتن نامه اعمال به دست راست و تحذیر از کدح سیئه (بد) است برای نجات یافتن از حساب شدید و گرفتن نامه اعمال از جانب پشت - و اسماء حسنیٰ اللّه تعالٰی را چهار ذکر کرده است - رب ، اللّه ، اعلم ، بصیر -
خلاصه سوره:
اول ذکر بعضی حالات حشر است باز دعویٰ سوره الی (۶) است باز بشارت ذکر میکند برای اهل کدح صالح (نیکوکار) با سه حالات الی (۹) و تخویف است برای اهل کدح سیئه (کار و کسب بد) به ذکر سه حالات و با ذکر سه علت عذاب الی (۱۵) باز سه شواهد بر بعث بعدالموت است الی (۱۹) - باز زجر و تخویف است با چهار امور الی (۲۴) و در اخیر بشارت است -
[۲،۱] این حالات وقت فنا شدن عالم است و برکندن اکثر از جانب بالا شروع میشود از این سبب ذکر آسمان را پیش کرد (وَحُقَّتْ) حق به معنی لایق و مناسب است یا به معنی واجب و لازم است و سبب حق این است که اللّه تعالٰی خالق و مالک است و اطاعت کردن خالق مالک واجب است و در آسمان نیز اللّه تعالٰی شعور اطاعت را مانده است -
[۵،۴،۳] (مُدَّتْ) کشیده میشود به طریقه که گودال ها و کوها از آن دور میشود و در حدیث آمده که چنین کشیده میشود مانند که پوست کشیده میشود (از چهارپای) برای اینکه تمام مخلوق برای حساب بر آن ایستاده شوند (مَا فِيهَا) در داخل آن مرده ها اند و همچنین خزانه ها و معدنیات -
[۶]
این دعوی سوره است مراد از (الْإِنْسَانُ) جنس انسان است اگر شخص نیکو است یا بد است - (كَادِحٌ) کدح در لغت عمل کردن و کسب کردن است با مشقت زیاد اگر عمل خیر باشد یا شر باشد -
[۹،۸،۷] این تفصیل هر دو نوع اصحاب کدح است در این آیت بشارات است (يَسِيرًا) و در حدیث صحیح آمده است که نبی صل اللّه وعلیه وسلم فرمود که با کسی حساب کرده شد پس هلاک شد عائشه رضی اللّه عنها پرسان کرد اللّه تعالٰی فرموده است که با اصحاب یمین نیز حساب میگردد جواب داده شد که مراد از آن عرض است یعنی اعمال برای او پیش کرده میشود پس او میترسد پس اللّه تعالٰی برای او می فرماید که من برای تو این همه را معاف کردم (إِلَى أَهْلِهِ) مراد از آن اهل جنت است حور و غلمان و آن اهل دنیوی که به جنت داخل شده باشند (مَسْرُورًا) این در بدل آن مشقت ها و غم ها است که در دنیا گذشتانده است -