عَمَّ ۱۵۱۵ اَلطَّارِق
وَالسَّمَاءِ وَالطَّارِقِ ﴿۱﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ ﴿۲﴾ النَّجْمُ الثَّاقِبُ ﴿۳﴾ إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ ﴿۴﴾
قسم به آسمان و بر آمدني ها در شب ﴿۱﴾
و چه چیز آگاه ساخت ترا که چیست در شب آمدني ﴿۲﴾
ستارگان است درخشنده ﴿۳﴾
نیست هیچ یک نفسی مگر است بر او نگهبانی ﴿۴﴾
ربط: این سوره با سوره پیش یکی این است که در سوره پیش ذکر نزول عذاب بر قومهای پیشین بود در این سوره ذکر عذاب بر منکرین موجوده است با مهلت دادن - ربط دوم این است که در سوره پیش تخویف به مکذبین بود در این سوره تحقیر و ذلت چنین انسان را ذکر میکند -
دعویٰ این سوره: تخویف به نزول عذاب است بر منکرین موجوده در (۱۷) و سه صفات اللّه تعالٰی را ذکر کرده است حافظ ، قادر ، خالق -
خلاصه سوره:
در اول ذکر دو شواهد است به این سخن که اللّه تعالٰی حافظ هر نفس است حفاظت بعضی را به عفو میکند و حفاظت بعضی را به مهلت دادن میکند تا (۴) باز دلیل نفسی را ذکر کرده است برای اثبات قیامت تا (۸) باز تخویف است به ذکر احوال قیامت که سرائر اشکار خواهد شد با ذکر عجز انسان در (۱۰،۹) باز ذکر دلایل افاقی است تا (۱۴) باز ذکر مکائد انسان است که سبب عذاب است و در اخیر دعویٰ سوره را ذکر میکند که استحقاق عذاب است به همراه مهلت -
[۳،۲،۱] در این دو قسم به آسمان و به طارق است و طارق در جواب قسم بسیار مفید است چنانچه در بعد ار این ذکر خواهد شد از این سبب اول مبهم ذکر کرد باز تفصیل آنرا کرد - و قتاده و مجاهد گفته است که مراد از الطَّارِقِ جنس ستارگان است که در شب می برآیند و در روز غائب اند تخصیص به یک ستاره صحیح نیست -
[۴] این جواب قسم است و مراد از حافظ اللّه تعالٰی است مانند سوره یوسف (۶۴) و سوره انبیاء (۴۲) است یعنی اللّه تعالٰی حفاظت کننده هر یکی است و اگر او حفاظت کسی را نکند کسی دیگری نمی تواند مانند در سوره مومنون (۸۸) یا مراد از حافظ جنس ملائک است یا بر هر نفس بسیار ملائک مقرر است که حفاظت آنرا میکنند مانند سوره رعد (۱۱) است (مناسبت) میان قسم و جواب قسم این است که اللّه تعالٰی آسمان را محفوظ کرده است (سَقْفًا مَّحْفُوظًا) وبه الطارق (ستارگان) حفاظت آسمان را میکند از شیاطین همچنین حفاظت هر انسان را خودش میکند و بواسطه ملائک پس معلوم شد که پیدایش انسان مهمل نیست بلکه او مکلف به احکام اللّه تعالٰی است -