عَمَّ ۱۵۲۱ اَلْغَاشِیَه
هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ ﴿۱﴾ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ ﴿۲﴾ عَامِلَةٌ نَاصِبَةٌ ﴿۳﴾ تَصْلَى نَارًا حَامِيَةً ﴿۴﴾ تُسْقَى مِنْ عَيْنٍ آنِيَةٍ ﴿۵﴾ لَيْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِنْ ضَرِيعٍ ﴿۶﴾ لَا يُسْمِنُ وَلَا يُغْنِي مِنْ جُوعٍ ﴿۷﴾
آیا امد ترا خبر آفت پوشنده ﴿۱﴾
بعضی روی ها در آن روز ذلیل باشند ﴿۲﴾
محنت کننده مانده میباشد ﴿۳﴾
داخل میشوند به آتش گرم سوزان ﴿۴﴾
نوشانده شوند از چشمه جوشان ﴿۵﴾
نباشد ایشان را خوراکی مگر از بوته خاردار ﴿۶﴾
که نه فربه کند و نه دفع کند از گرسنگی ﴿۷﴾
ربط: این سوره با سوره پیش از چندین وجوه است وجه اول این است که در سوره اعلی من یخشی و اشقی (ترسندگان از اللّه تعالٰی و مردم بد بخت) را ذکر کرد در این سوره برای آنها بشارت و تخویف را ذکر میکند -
دعویٰ این سوره: تخویف برای منکرین و بشارت برای مومنان است و تذکیر با قرآن است برای به یاد آوردن غاشیه (قیامت) و از اسماء صرف اللّه ذکر است و در صفات (تعذیب و حساب) ذکر است -
خلاصه سوره:
اول تخویف به منکرین است به ده طریقه تا (۷) باز بشارت به مومنین است به ده طریقه تا (۱۶) باز چهار دلیل بر توحید است و در آن اشاره به چهار صفات مُذَكِّرٌ (داعی) (انقیاد ، نفع ، استقلال ، تواضع) باز امر به تذکیر بالقرآن است برای به یاد داشت قیامت و توحید - و باز تسلیت است در (۲۲) و اختتام سوره با تخویف است مانند ابتداء سوره -
[۱] در این تذکیر در باره قیامت است (الْغَاشِيَةِ) آن آفتی که مردمان را می پوشاند با هیبت ها و یک نام است از نام های قیامت یا نام آتش جهنم است که می پوشاند تمام جسم جهنمیان را -
[۳،۲] این تقسیم مردمان به دو قسم است در این آیات ها ذکر یک قسم است که به آنها اشقیٰ (بدبخت) گفته شده است و برای آنها تخویف به ده طریقه است (نَاصِبَةٌ) این نیز در دنیا است یعنی خود را مانده میسازد به نمازها و روزه ها و به عبادات دیگر وغیره - یا در آخرت او مانده و گذرانندهٔ تکالیف میباشد در آتش جهنم - امام بخاری گفته است که این در باره نصارا (رهبان) است - پس معلوم شد که این از عموم الفاظ به بدعتی شامل است -
[۵،۴] (عَيْنٍ آنِيَةٍ) از اَنْي ماخوذ است و به رسیدن وقت گفته میشود و مراد این است که در گرم کردن به وقت آخری رسیده است یعنی این چشمه سخت گرم است چنانچه در سوره رحمٰن (۴۴) است -
[۷،۶] بعد از ذکر مشروب ذکر طعام است و هر یک عذاب مستقل است (ضَرِيعٍ) بوته خاردار است که به زمین پیوست میباشد که تر باشد برایش شبرق گفته میشود و که خشک شد ضریع است و به آن هیچ چهارپای نزدیک نمی شود از سبب بسیار تلخی و بدبوئي و زهر قاتل است - سوال: در سوره الحاقة (۳۶) حصر طعام به غسلین شده است و در اینجا به ضریع هر دو چیزها جدا جدا است؟ جواب: این حصر به اعتبار اقسام مختلف جهنمیان است یا به اعتبار اوقات مختلف است - (لَا يُسْمِنُ وَلَا يُغْنِي مِنْ جُوعٍ) دو فایده طعام است فایده بزرگ آن است که جسم را پرورش میدهد و فایده ادنیٰ آن است که گرسنگی را دفع میکند و در طعام جهنم این هردو فایده نیست -