وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّكْرَى ﴿۲۳﴾ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي ﴿۲۴﴾ فَيَوْمَئِذٍ لَا يُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ ﴿۲۵﴾ وَلَا يُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ ﴿۲۶﴾ يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ﴿۲۷﴾ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً ﴿۲۸﴾ فَادْخُلِي فِي عِبَادِي ﴿۲۹﴾ وَادْخُلِي جَنَّتِي ﴿۳۰﴾

و آورده شود آن روز جهنم در آن روز انسان قبول میکند نصیحت را و از کجا باشد او را نصیحت ﴿۲۳﴾
او خواهد گفت ائ کاش که عمل پییش می فرستادم برای این زندگی خود ﴿۲۴﴾
پس آنروز عذاب داده نتواند مانند عذاب او هیچ یکی ﴿۲۵﴾
و نتواند بستن مانند بستن او هیچ یکی ﴿۲۶﴾
ائ نفس یقین کننده ﴿۲۷﴾
باز گرد بسوی پرورگارت تو خوشنود خوشنود شونده ﴿۲۸﴾
پس داخل شو در بندگان من ﴿۲۹﴾
و داخل شو در جنت من ﴿۳۰﴾

[۲۳] این نیز احوال قیامت برای تذکیر است (وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ) درحدیث مسلم وارد است که چنان آورده شود که اورا هفتاد هزار مهار باشد و هر مهار را هفتاد هزار ملائک در میکشند -
[۲۴] و این زیادت است از پیش یعنی نفع دادن که سخن دور است حسرت و افسوس خواهند کرد (قَدَّمْتُ) مفعول پنهان است یعنی عملاً صالحاً (لِحَيَاتِي) مراد از حیاة زندگی دنیوی است پس لام به معنی فِی است یا مراد از حیاة زندگی آخرت است که آن حیات حقیقیه است و به معنی نجات است پس لام به معنی خود است یا مضاف حذف است یعنی لحصول حیاتی -
[۲۶،۲۵] در این ذکر هیبت و شدت عذاب است (عَذَابَهُ،وَثَاقَهُ) یعنی اللّه تعالٰی عذاب و وثاق جهنمیان را برای انسانهای دیگری نمی سپارد خودش و بواسطه ملائک زبانیة میدهد -
[۳۰،۲۹،۲۸،۲۷] این ذکر حال مومنان بعد از ذکر حال اهل جهنم است (يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ) این گفته میشود در هنگام نزع و در هنگام بعث بعدالموت (الْمُطْمَئِنَّةُ) در این بسیار اقوال مفسرین است لیکن مرجه آن یکی است که دارندگان ایمان کامل و خود را حفاظت کنندگان از هر نوع شرک و تسلیت حاصل کنندگان به ذکر اللّه تعالٰی و یقین کنندگان به احکام اللّه تعالٰی و راضی به قضای اللّه تعالٰی که همه این صفات در آن موجود باشد (رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً) رضا به اعتبار بسیار نعمت ها است و ترضیة به اعتبار عمل های اوست یعنی مقبول است به نزد اللّه تعالٰی به سبب عمل های آن (فَادْخُلِي فِي عِبَادِي) به توجیه اول مطلب این است که در عالم برزخ مستقر به ارواح مومنان داخل خواهد شد و به توجیه دوم مطلب اینکه که در جسم های بندگان داخل کرده خواهد شد یا بعد از بعث بعدالموت در جماعت بندگان صالحین داخل کرده خواهد شد (وَادْخُلِي جَنَّتِي) و شربینی از قفال نقل کرده است که این جمله ها اگر چه از امر است لیکن به معنی خبر است -