عَمَّ ۱۵۵۳ اَلْعَادِیاتِ
وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا ﴿۱﴾ فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا ﴿۲﴾ فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا ﴿۳﴾ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا ﴿۴﴾ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴿۵﴾
قسم به اسپان دونده نفس زنان ﴿۱﴾
باز آتش بیرون کنندگانند به زدن پای ها ﴿۲﴾
پس غارت کنندگان در هنگام صبح ﴿۳﴾
پس بلند کنند به آن غبار ﴿۴﴾
پس در آیند به آن در گروه دشمن ﴿۵﴾
ربط: این سوره با سوره ماقبل از دو وجوه است وجه اول این است که در آن سوره تخویف اخروی بود در این سوره زجر به منکرین است وجه دوم این است که در (۹) این سوره تفسیر سوره زلزال (۲) است و در (۱۰) تفسیر سوره زلزال (۴) است -
دعویٰ این سوره: زجر به سه طریقه است ، به همراه تخویف اخروی به سه طریقه و دو اسماء اللّه تعالٰی را (رب و خبیر) را ذکر کرده است -
خلاصه سوره:
پنج حالات اسپان را بطور قسم شهادت ذکر میکند تا (۵) باز دعوی سوره در ششم است و تاکید آن دعوی است در (۸،۷) و این همه زجرها است و باز تخویف اخروی است در (۱۰،۹) و تاکید آن در (۱۱) است -
فائده: از این سوره تا سوره ماعون در هفت سوره زجرها به دشمنان قرآن است و به انواع آنها اشاره میکند و صفات و حالات آنها را ذکر میکند صرف سوره القارعه در میان به طور تخویف اخروی است -
[۱] این سوگند به صفات و احوال اسپان است به روایت ابن عباس رضی اللّه عنهما و احوال شترها است به روایت علی رضی اللّه عنه و مقصد در این شهادت پیش کردن است بر دعوی سوره - کافران در زمانه جاهلیت بر یکدیگر به ذریعه اسپان و شترها بر یکدیگر حمله میکردند و چور و چپاول میکردند برای ظلم و غصب اموال ، و مجاهدین اسپ و شترها را استعمال میکنند برای جهاد و غزوه با دشمنان دین پس یک اله و سبب است کسی از آن فایده غلط میگیرد و کسی از آن فایده حق میگیرد بر این چیزهای دیگر نیز قیاس است مانند مال و اصلحه و علم و قوت جسم وغیره کسی این چیزها را برای کارهای خوب استعمال میکند و کسی برای کارهای بد پس ذکر اسپان و شترها به طریقه مثال است - و در این آیات پنج حالات اسپان و شترها را به ترتیب ذکر میکند حال اول این است (وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا) ضَبْحًا آواز سینه اسپ است در وقت دویدن بطور خاص که در دهن آن لگام باشد -
[۲] این صفت (حال) دوم است (فَالْمُورِيَاتِ) مراد آنست که اسپ ها در دویدن تیز نعل های خود را بر سنگها میزنند پس از آن آتش میکشند در این اشاره به دویدن تیز است -
[۳] این حال سوم است و این مقصد دویدن است یعنی بر دشمن حمله میکنند و غارت میکنند -
[۵،۴] در این دو آیات حال چهارم و پنجم ذکر است -