عَمَّ ۱۵۵۷ اَلتَّکَاثُر
أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ ﴿۱﴾ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ ﴿۲﴾ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ ﴿۳﴾ ثُمَّ كَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ ﴿۴﴾
غافل کرد شما را (حرص) افزونی مال ﴿۱﴾
تا آنکه زیارت میکنید قبرها را (برای این) ﴿۲﴾
هرگز چنین درکار نیست زود است که بدانید شما ﴿۳﴾
باز هرگز چنین درکار نیست زود است که بدانید شما ﴿۴﴾
ربط: این سوره با سوره پیش از چندین وجوه است وجه اول این است که در آن تخویف اخروی بود در اینجا زجر ذکر میکند با تخویف مانند سوره العادیات - وجه دوم این است که آن در تذکیر اخرت بود در این سوره تزهید فی الدنیا را ذکر میکند این دنیا سبب غفلت از آخرت است -
دعویٰ این سوره: زجر به محبت دنیا است و تخویف اخروی است -
خلاصه سوره این است :
اول زجر به محبت دنیا است در (۲،۱) باز تخویف به عذاب دنیوی و برزخی است در (۴،۳) باز زجر به ترک یقین است در (۵) باز تخویف اخروی است به سه طریقه -
فائده: در این سوره نوع دوم دشمنان را ذکر میکند که آنها مردمان دنیا پرست است -
[۱] این زجر است (أَلْهَاكُمُ) لهو ، غفلت و به اِعراض گفته میشود و او به دو نوع است یکی بغیر از قصد - و نوع دوم اِلهَا به قصد است و او مستلزم اعراض از حق است و او گناه است اینجا این نوع مراد است و از این نوع نهی کرده شده بود در سوره المنافقون (۹) یعنی غافل کرد شما را از بیاد آوردن القارعه و از ذکر اللّه تعالٰی و از قرآن و قبول کردن حق (التَّكَاثُرُ ) این قیم گفته است که تکاثر در مال ، در جاه ، در ریاست ، در زنها ، در تالیف و تصنیف ، در تفریع مسائل این همه تکاثر مذموم است سوای نیت تقرب به اللّه تعالٰی -
[۲] این تاکید تکاثر است و غایة اِلهاء است - یعنی در تکاثر اموال و غیره گرفتار هستید تا آنکه خواهید مرد و توبه نمی کنید معنی دوم این است که شما تکاثر به زندگی و اشخاص میکنید تا آنکه با مرده ها نیز تکاثر میکنید چنانچه این طریقه اهل جاهلیت است - معنی سوم این است که ابوحیان در البحرالمحیط ذکر کرده است حاصل آن است که غافل کرد شما را تکاثر تا آنکه زیارت قبرها را برای تفاخر میکنید و حال اینکه زیارت قبرها جائز کرده شده برای گرفتن پند (پس همچنین کسی که زیارت قبر را برای مال دنیا و طلب جاه میکند یا برای حاجات دنیویه دیگر میکند و آنها به این سبب از ذکر و توحید اللّه تعالٰی غافل شده باشند برای این نوع مردم نیز این آیت شامل است) و ابن عطیه در تفسیرالمحرر الوجیز گفته است که این تنبیه است به آنانی که بسیار زیارت قبرها را میکند تا اینکه برای عبادات دیگر و برای تعلم دین خود را فارغ نمی کند - باز گفته است مانند که امروز مردم چنین میکنند که زیارت قبرها را لازم دانسته اند و به سنگها و سنگ مرمر بلند میکنند و پخته میکنند و سقف ها و عمارات برآن میسازند -
[۴،۳] این تخویف بعد التخویف است (سَوْفَ تَعْلَمُونَ) را مکرر آورده است در اول اشاره به زمان نزع است که در آنوقت یقین آن خواهد آمد به خطا خود و در دوم اشاره به عذاب قبر است -