فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ ﴿۴﴾ الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ ﴿۵﴾ الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ ﴿۶﴾ وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ ﴿۷﴾

پس هلاکت است نماز گذاران را ﴿۴﴾
آنهای که ایشان از نماز خود بی خبر اند ﴿۵﴾
آنهای که خود نمائی میکنند (به اعمال خود) ﴿۶﴾
و منع میکند چیزهای مفید را ﴿۷﴾

[۴] این جواب سوال مقدّر (پنهان) است که آنها نماز میخوانند پس چرا ایشان را مکذب بالدین میگویند؟ جواب اینکه نماز او سبب هلاکت است و این نماز سبب مدح نیست -
[۵] این سبب ویل را ذکر میکند (سَاهُونَ) غافل است و طریقه های مختلف آن است بکلی ترک کردن ، تاخیر کردن از وقت اول و از وقت مستحب همیشه تاخیر کردن و از ارکان و شرط های آن غافل شدن و همچنین از حقیقت او غفلت و جهل کردن چنانچه ایاک نعبدو و ایاک نستعین را در قرائت میخواند و بیرون از نماز پرتسش غیراللّه را میکند و از آن مدد میخواهد یعنی صرف به زبان آنرا میخواند و عمل بر آن نمیکند - پس حاصل این صفت او که جاهل و بی نماز است -
[۶] این سبب ویل است (يُرَاءُونَ) مراد از این ریاء در نماز است که در پیش روی مردم میکنند وقتیکه غایب شود نمیکند یا در پیش روی مردم نماز دراز میخواند وقتیکه غائب باشد زود زود میخواند یا مراد از آن ریا در صدقات است و این صفت منافقین نیز است - و حاصل این صفت آنکه او ریاکار است بلی ادا کردن فرض را به عذر ریا ترک کردن جائز نیست بلکه اصلاح نیت خود را کند و فرض را ادا کند و همچنین اگر یک شخص عمل را خاص برای رضا اللّه تعالٰی میکند وقتیکه مردم بر آن خبر شوند او بر آن خوش میشود این ریاء نیست این چنین حدیث را ابن کثیر به روایت ابولیلی نقل کرده است -
[۷] این دلیل بر ریا کاری آنها است یعنی وقتیکه ایشان ماعون را منع میکنند پس صدقه به نام اللّه تعالٰی چگونه خواهند کرد بلکه برای ریاء صدقه میکنند این صفت قبیحه دیگر است و حاصل آن است که این انسان بی مروّت و حریص است (الْمَاعُونَ) قرطبی دوازده معنی آنرا ذکر کرده است لیکن این لفظ به همه آنها شامل است از سببی که ماعون از معن است به چیز اندک گفته میشود یا از عون است به اسباب مدد گفته میشود - در این آتش ، آب ، تبر ، نمک ، دلو ، گیلاس برای نوشیدن آب ، مطلق نیکی کردن ، زکوة ، دعوت حق ، بیان کردن قرآن این همه شامل است -